Voel je thuis bij de homo ludens en universalis
Dominante mensbeelden. Ze bepalen hoe we elkaar zien, met elkaar omgaan en welke regels we als maatschappij samen hebben. We zien op dit moment een verschuiving van het mensbeeld van de homo economicus naar de homo ludens en homo universalis. En de kansen die dat biedt zijn een stuk minder abstract dan je op het eerste gezicht zou vermoeden.
Homo ludens
De spelende (ludens) mens, sla er het beroemde boek van Johan Huizinga maar eens op na. De spelende mens vinden we in de entertainmentindustrie, de modewereld, de designwereld, bij architecten en ontwerpers. Bij kunstenaars, schrijvers, dichters, filmers, acteurs, maar ook sporters, ondernemers, etc. Het is het mensbeeld van onze soort als individuen die energie en levensvreugde halen uit spelen. Dat kan puur vermaak zijn, maar ook serieuze vormen van spelen. Denk maar eens aan de innovatie-industrie, op het toneel, of op het sportveld. Vele startups en scale-ups zijn begonnen met de spelende mens als bron voor hun ideeën en dromen. Die later geconcretiseerd worden tot business-modellen.
Homo universalis
De homo universalis is een ander mensbeeld, geboren door de benoeming daarvan door Leon Batista Alberti. Hij was een universeel genie die vele disciplines tegelijkertijd ontwikkelde en tot in perfectie beheerste. Zo was hij onder andere schilder, cryptograaf, musicus en architect. De universele mens heeft een open mind, is nieuwsgierig en leergierig. Ze ziet het leven niet als een eenzijdige volgtijdelijkheid, maar als een meerzijdige gelijktijdigheid. Een vriendin van ons, de 40 gepasseerd, is een diehard bier-professional en semi-professionele snowboarder. Ze gaat nu een hbo-opleiding doen in de gezondheidssector met als doel om dit allemaal naast elkaar te doen. Op de vraag of het één niet ten koste zou gaan van het ander, wordt met een brede glimlach geantwoord dat het juist heel veel energie losmaakt en de drang om in alle drie de disciplines te excelleren nog sterker maakt.
Homo economicus
We komen uit een tijdperk waarin we gebukt gingen (en nog steeds gaan) onder het mensbeeld van de homo economicus. Een schraal en eenzijdig mensbeeld. Ze wil jullie en mij doen geloven dat materiële vermeerdering zoals bezit ons gelukkig maakt. Dus dat het hebben van vijf auto’s beter is dan twee auto’s. Dat mensbeeld wordt gevoed door bestuurders die daar zelf van overtuigd zijn.
Beperkingen van de homo economicus: de koning van het ego
De homo economicus is een mensbeeld dat ons doet denken aan de dichtregel van Lucebert: alles van waarde is weerloos. Want die materiële vermeerdering heeft geen intrinsieke waarde voor onze levensvreugde. Natuurlijk is een dak boven je hoofd, een verwarming, vervoer, tv, radio, een bed en een mooi interieur prima, maar het hek is van de dam als dit omslaat naar pure hebzucht. We hebben nogal wat mensen in onze omgeving die het materieel en financieel heel goed gedaan hebben. Dat heel goed slaat dan op het begrip ‘veel’. Wat opvalt is dat de zorgen omgekeerd evenredig toenemen, het bezit schept zorgen en angst voor verlies. Lucebert begreep dat het juist om de dingen gaat die echt waardevol voor ons zijn, zoals verbondenheid, respect, liefde, vriendschap en mededogen. De homo economicus heeft daar weinig tot geen boodschap aan, hij is in onze optiek de koning van het ego, van het ik. Wij zijn van wij.
Naar een nieuw duurzamer mensbeeld
De homo ludens en vooral de universalis bieden antwoorden op de beperkingen aan de homo economicus als mensbeeld, dat is dus positief nieuws. Bedenk maar hoe leuk het is als je een sport (bv. hardlopen of schaken) goed beheerst, als je kunst maakt, of als je zelf iets kan maken zoals je eigen meubel of boot. Maar ook een taal erbij leren, leren koken, je eigen bier brouwen, tuinieren… We kunnen nog wel even doorgaan, maar je begrijpt wat we bedoelen. Hoe geweldig is dat scheppingsproces, hoe één word je met wat je doet. Juist nu, in een tijd dat de buitenwereld vol onvoorziene onzekerheden zit, biedt de homo universalis fantastische mogelijkheden. Wij bij Viisi denken dat het tijdperk van de homo economicus, de zichzelf eenzijdig rijk rekenende mens, zijn langste tijd gehad heeft. Dat we zijn gaan beseffen dat het leven en laten leven is. Dat we plezier hebben in wat we doen. Dat genoeg echt gewoon genoeg is en dat er dan nog steeds veel over blijft om te delen en een rijker leven lijden. Dat dit de nieuwe tijd gaat worden. Minder gericht op alleen het nu en het individu, maar meer op de langere termijn en het collectief. En dat begint al bij onszelf in de financiële sector, traditioneel gestoeld op de homo economicus. We zien dat anders en zeggen niet voor niets: ‘Let’s change finance’. Is dat dromerij? Volgens ons het is juist superrealistisch, die homo economicus, dát is dromerij. Laat het ons uitleggen.
Nog geen 30 jaar geleden ging je na een opleiding op zoek werk, dan werd er van je verwacht dat je carrière ging maken. Hard werken, de ladder van macht en materiële welvaart bestijgen tot je pensioen, zodat dat je dan genoeg geld en tijd zou hebben voor een ‘hobby’ en een wereldreis. Dat je dan lekker niets meer hoefde te doen, genieten van de vrije tijd en rust. We zijn een tijdperk binnen getreden waarin de 30’ers dat helemaal niet zien zitten. Ze hebben soms hun 2e of zelfs 3e wereldreis gemaakt, doen meerdere dingen tegelijkertijd, hebben een deeltijdbaan, verdelen huishoudens onder stellen, sporten serieus, hebben geen twee auto’s (soms zelfs helemaal geen meer). Ze doen serieus aan cultuur en vinden het belangrijk om te weten hoe een bedrijf met haar mensen en de flora en fauna omgaat. Deze ontwikkeling gaat snel en wij als Viisi dragen er graag ons steentje aan bij. Of liever nog heel veel steentjes. Met initiatieven als WieZetJijOpEen.nu, circulariteit, ons Deltaplan voor de woningmarkt, Great Place To Work, en nog veel meer.
Dit artikel is dus een uitnodiging, aan jezelf. Leef en ontwikkel je nu en niet straks. Nu is realistisch, straks is dromen. Wordt wakker, we weten 100% zeker dat het bevalt.