Zoek je creatieve mensen? Begin bij jezelf

Bedrijven vinden met moeite creatieve, flexibele mensen. Dat is deels de schuld van een hiërarchisch onderwijssysteem, maar we mogen als organisaties ook best wat creatiever worden. Maar hoe dan? Doe eens een dansje als je staat te tandenpoetsen, adviseert Marc-Peter Pijper.

Vandaag mezelf maar eens een schouderklopje gegeven: volgende week gaan de basisscholen weer open en ik besefte dat we het toch best knap voor elkaar hebben gebokst, mijn vrouw en ik. Opnieuw hebben we 7 weken onze banen gecombineerd met lesgeven aan onze tweeling en het temmen van het 3-jarige blije ei dat overal tussendoor tetterde. We hebben tijdens de lockdown veel geleerd over hoe verdomd moeilijk het leraarsvak is, dat de echte juffen en meesters alleen maar respect verdienen.

Kijk ik te veel door mijn papa-bril?

Maar vooral ook hoe oneindig creatief die kinderen toch zijn. Ze moesten als schoolopdracht een gedicht schrijven en leverden vol trots de twee woorden ‘Kind, Wind’ bij schoolmeester papa in, vergezeld door een vrije dansinterpretatie van de stervende zwaan. M’n eerste reactie was dat ze gewoon geen zin meer hadden, of hun werkje snel hadden afgeraffeld zodat ze buiten konden spelen. Maar als je het nog een paar keer leest, is het gewoon een geniaal gedicht, toch? Of kijk ik nu te veel door m’n papa-bril?

Niet bang voor fouten

Hoe het ook zij, kinderen zitten in de basis vol creatieve energie. Daar komt bij dat ze zich voor hun tiende niet significant schamen en zich niet afvragen of mensen wel mooi vinden wat ze gemaakt hebben. Daarom zijn ze ook niet bang om fouten te maken. Ze proberen van alles en het komt simpelweg niet bij hen op dat je niet creatief zou kunnen zijn. Kinderen creëren iets, gewoon omdat het leuk is. Pablo Picasso zei ooit: ‘Ieder kind is een kunstenaar’. Klopt, maar naarmate ze ouder worden is het een hele kunst voor ze om kunstenaar te blijven. Nog een quote, nu van wijlen schrijver en onderwijsadviseur Ken Robinson: ‘School doodt de creativiteit van kinderen’. Een beetje kort door de bocht, maar inderdaad stimuleren veel onderwijssystemen kinderen niet om een uitdaging vanuit verschillende invalshoeken te bekijken. Scholen leiden kinderen op om in gevestigde denkpatronen te redeneren.

Hoe doen ze dat in Finland?

Het vervelende aan die dominante onderwijssystemen is dat je als kind al leert dat jíj het antwoord niet weet, maar de leraar wel. Het is dus iets dat buiten jezelf staat. Gelukkig kwamen er uit Robinsons onderzoek ook positieve voorbeelden. Finland voorop. Daar is lesgeven geïndividualiseerd; ze erkennen dat scholieren unieke leerbehoeftes hebben. Het systeem stimuleert hun nieuwsgierigheid, individualiteit en creativiteit. Onderwijs wordt er niet benaderd vanuit een top-down command & control-methode maar als een creatief systeem voor en door mensen.

Door creativiteit een hoge status te geven staat Finland wereldwijd aan de top in alle facetten van het onderwijs. In de traditionele onderwijssystemen komen wiskunde en talen eerst, gevolgd door geesteswetenschappen. Kunst bungelt ergens onderaan, waarbij beeldende kunst en muziek weer een hogere status hebben dan drama en dans. Zo niet in het succesvolle Finse onderwijs. Robinson vroeg zich dan ook af: waarom wordt dans niet dagelijks onderwezen op school?

Goede voorbeelden in Nederland

Gelukkig zijn er in Nederland ook goede voorbeelden: alternatief onderwijs noemen ze dat dan. Omgekeerde wereld eigenlijk, dat het beste systeem alternatief wordt genoemd, het zou juist de standaard moeten zijn. Hetzelfde zou moeten gelden voor nieuwe zelf-organisatiemodellen: geen command & control meer, maar systemen waarin ieder individu een unieke waarde meebrengt, daarvoor gewaardeerd wordt, een eigen pad kan bewandelen, en verantwoordelijkheden draagt (autonomie!) daar waar het werk plaatsvindt. Dat zou het normale organisatiemodel moeten zijn, niet het alternatief.

Bedrijven roepen dat ze in deze tijden behoefte hebben aan creatieve mensen die zich snel aanpassen aan veranderingen. Het onderwijs draagt hier inderdaad vaak onvoldoende aan bij. Maar laten we als bedrijven vooral zelf het goede voorbeeld geven en een beetje creatiever worden. Maar hoe dan? Begin eens met een dansje als je morgenochtend staat te tandenpoetsen.

Deze column verscheen op 5 februari 2021 op PW.