Voel je thuis in Bildung
Met Bildung bedoelen we volgens de Van Dale: vorming, ontwikkeling, beschaving, opleiding. In andere woorden is het de vorming tot zelfstandig, vrij, genuanceerd en weldenkend mens. Die Bildung, en dan vooral dat zelfstandig en genuanceerd denken, kunnen we in het dagelijks leven best vaker inzetten.
De term Bildung is bedacht door iemand die zichzelf ook zag als zo’n weldenkend persoon: de Duitse wetenschapper Wilhelm von Humboldt (1767–1835). Eigenlijk een verre nazaat van wat de renaissance ons aan mensbeeld heeft nagelaten, de homo universalis.
Meer Bildung in actie
In discussies over onze welvaart en ons welzijn ontbreekt Bildung maar al te vaak. Daarmee doen we de ander én onszelf tekort, want alleen door onze potentie ten volle te benutten komen we tot concrete, praktische oplossingen.
In politieke agenda’s is het niet anders: ons wereldbeeld wordt misvormd door snelle, makkelijke en framende uitspraken. Met de komende verkiezingen zien we dat weer volop. We framen vaak op individuen en gaan niet diep genoeg in op de inhoud van partijprogramma’s.
Hiermee gaan voorbij aan de inhoud, en aan wat we werkelijk zouden kunnen, of zelfs moeten doen. Redelijkheid, zelfkritiek en verschillende perspectieven zijn ver te zoeken. Ze verdelen, in plaats van ons te verbinden.
‘Maar iedereen doet het zo’
Op kleiner niveau, in bedrijven, heeft Bildung veel te maken met de potentie van een onderneming. De structuur dicteert maar al te vaak de cultuur in het bedrijf, of zelfs de hele sector. Terwijl het omgekeerde het geval zou moeten zijn!
Als structuur het leidende principe is, dan is de strategie slechts een tactiek. Een rationeel uitvloeisel van wat structuur ons oplegt. Een veelgehoorde opmerking waar dit uit blijkt: “Ja, maar iedereen doet het zo.” Of: “Zo doen we het al jaren.”
Reserveren: kan dat niet anders?
Afgelopen zomer hadden we een gesprek met een restauranteigenaar die wanhopig werd van het reserveergedrag van veel mensen. Mensen kwamen gewoon niet opdagen, en dat is in deze toch al zware tijden voor de horeca niet meer goed te maken. Zomaar langs wippen lukt niet, dus hoe vul je die lege plek nog op?
We opperden om het net als bij theaters en vluchten te regelen: daar vindt iedereen het normaal vindt dat je reserveert en daarbij meteen betaalt. Hetzelfde geldt voor een hotelboeking, vakantie, of een sportwedstrijd. Dus waarom ook niet betalen bij het boeken van een restaurant?
Onze tafelgenoot riep plompverloren dat dit niet kon, omdat niemand dat doet.
Met andere woorden: de alom bekende structuur van reserveren bij restaurants dicteert hier ons gedrag. Moeten we daar dan in meegaan? In een fastfoodtent betaal je eerst en krijg je daarna je eten. Dat werkt toch ook goed? Waarom passen we het idee van betalen bij je reservering niet toe bij restaurants?
Denk voor jezelf
Wat heeft dit precies met Bildung te maken? Alles: het zelfkritisch denken, het probleem in een ander perspectief kunnen plaatsen. Het besef dat gedrag door structuur wordt bepaald, en dat je die gewoon terzijde kan schuiven als je iets wilt bereiken. Dat je denkt in mogelijkheden en oplossingen, in plaats van onmogelijkheden en problemen.
Vooruitgang, innovatie en oplossingen voor prangende grote vraagstukken laten zich niet blokkeren door structuren en tunnelvisies. “Dat kan niet, want dat doet niemand”, dat is geen argument.
Bildung heeft ons leren vliegen
Stel je zo’n opmerking eens voor toen de gebroeders Wright de eerste vlucht maakten, met een voertuig dat op een vliegtuig van latten en plakpapier leek.
“Vliegen? Dat kan niet, dat is nog nooit gedaan. Mensen hebben geen vleugels, dus dit is zinloos om te doen.”
Bildung is volledig afwezig in zo’n uitspraak. Bildung heeft ons leren vliegen. En als je kan vliegen, dan kan je zo’n beetje alle problemen oplossen.
Dat probleemoplossend denken begint al op school. Als je daar leert dat netjes op de regels schrijven de enige juiste norm is, en dwars door de lijntjes schrijven niet hoort of zelfs fout is, dan wint de structuur en is innovatie dood en begraven.
Niemand doet het zo, dus wij juist wel
Bildung, je leven wordt er mooier en rijker van. We gaan er veel beter door samenwerken en samen problemen oplossen.
Bij Viisi doen dat al jaren, en het bevalt erg goed. Wij hebben geen bazen, geen bonussen die scheve ogen opleveren. We zijn radicaal transparant in onze financiën. Allemaal dingen waarvan heel veel mensen riepen: dat kan niet, want niemand doet het.