Hoe holacratie de duurzame bedrijven van de toekomst vooruit stuwt

Viisi Hypotheken heeft geen CEO, geen managers en dus ook geen traditionele managementhiërarchie. Dat valt op. Vandaar dat Viisi is opgenomen in een onlangs verschenen white paper over bedrijven die met zelforganisatie (holacratie) werken. Het white paper behandelt zowel de positieve kanten als de ‘lessons learned’ van dit besturingsmodel.

“Een ding staat vast: holacratie schept ruimte voor het individu om zich te ontplooien, relaties aan te gaan en bij te dragen aan het gemeenschappelijk succes. Het organiseert de medemenselijke verbinding zo dat elk individu vanuit eigen wil, kennis, ervaring en enthousiasme bijdraagt aan het doel van het eigen team en de onderneming”, schrijven de auteurs van het white paper. Prof. dr. Harry Hummels* schreef dit white paper samen met vier consultants van Deloitte. Hummels deed vorig jaar onderzoek binnen Viisi naar de toewijding van de organisatie aan het welzijn van de Viisionairs.

Duurzame bedrijven van de toekomst

De auteurs kijken naar bedrijven die economisch succes verbinden met sociale, maatschappelijke en milieuverbeteringen die ten goede komen aan de samenleving. Dat noemen zij Toekomstige Duurzame Winnaars (TDW’s) en dat is weer een subcategorie van de totale groep aan toekomstige winnaars. Het gaat volgens de auteurs om zo’n drieduizend ondernemingen, voornamelijk in sectoren als agricultuur en voeding, technologie, logistiek. In iets mindere mate werken deze bedrijven in creatieve sectoren, horticultuur, gezondheidszorg en energie.

“Drie scaleups springen in het oog omdat zij ervaring hebben met holacratie”, schrijven de auteurs in de whitepaper. Het gaat dan om Enie.nl, Lightyear, Springest en Viisi als voorbeeldbedrijven. “Een vierde, Lightyear, is interessant omdat het bedrijf holacratie heeft overwogen, maar uiteindelijk een andere insteek koos. Allen hebben tot doel bij te dragen aan een betere wereld. Met uitzondering van Springest maakten de ondernemingen in 2020 deel uit van de Top 250 groeibedrijven in Nederland.”

Naast deze potentiële TDW’s delen zij inzichten ontleend aan bol.com. De onderneming is weliswaar geen toekomstige duurzame winnaar volgens de definitie van de auteurs, maar past wel een op holacratie gebaseerde besluitvorming toe.

Holacratie: sleutel tot succes

Volgens de auteurs van het white paper is holacratie dé sleutel tot het succes van Viisi. “Het respect voor en vertrouwen in medewerkers zorgt ervoor dat iedereen zich meer dan honderd procent inzet voor gemeenschappelijk succes. Viisi verstrekte daardoor meer dan tienduizend hypotheken met een marktwaarde van een kleine vier miljard euro.

Ook over de uitwerking van holacratie bij de andere uitgelichte bedrijven laat het white paper zich positief uit. “De praktijk wijst uit dat holacratie een aantal kenmerken heeft die positief uitwerken op de bedrijfsvoering van de toekomstige duurzame winnaars, zoals het mobiliseren van talent, het flexibel omgaan met de eisen van het model, snel in kunnen springen op ontwikkelingen, besluitvorming onderbouwen en toewerken naar heldere en met elkaar bepaalde doelen”, aldus de auteurs.

Niet geschikt voor iedere organisatie

In het white paper sommen de auteurs ook de uitdagingen van holacratie op. Zo zijn er ook bedrijfsprocessen die zich minder voor zelforganisatie lenen. De auteurs noemen als voorbeeld Lightyear, waar dit besturingsmodel door de aard van de werkzaamheden minder werkt. Daarom heeft dit bedrijf, dat zich richt op duurzame mobiliteit, voor een model gekozen waarin de teams wel zelfsturend zijn, maar de individuele medewerkers niet.

Ook stellen zij dat de transitie naar holacratie zorgvuldig dient te worden begeleid en dat niet alle medewerkers zich lenen voor zelfsturing. Een ander gevaar is dat oude patronen toch weer binnensluipen. Bijvoorbeeld doordat gezaghebbende gangmakers binnen het bedrijf veel informele macht naar zich toetrekken.

Lees het white paper

*Prof. dr. Harry Hummels is hoogleraar Ethiek, Organisaties en Samenleving binnen de School of Business and Economics van Maastricht University en hoogleraar Social Entrepreneurship aan de Utrecht University School of Economics.

Hummels werkte 17 jaar in leidinggevende posities in de financiële wereld en richt zich momenteel op ethiek, de organisatie van verantwoordelijkheid, maatschappelijk ondernemerschap en duurzaam en impact investeren. In zijn onderzoek staat het begrip ‘agapè’ centraal. Dat vertaalt hij als de toewijding aan het welzijn en de bloei van anderen.