Oneerlijk

Wie niet goed kan onderhandelen, wordt daar de rest van zijn leven voor gestraft met een lager salaris. En zo blijft de loonkloof bestaan, schrijft Marc-Peter Pijper op Equal Payday 2022.

De rest van het jaar krijgen mijn dochters geen zakgeld meer, omdat het meisjes zijn. Mijn zoon wel, want hij is een jongen… Maar dat is toch hartstikke oneerlijk!? Klopt, en natuurlijk doe ik dat niet, maar het zou wel een realistische voorbereiding zijn op het werkende leven. Onderzoek wijst namelijk uit dat vrouwen ieder jaar de laatste anderhalve maand voor niets werken. Is de loonkloof tussen vrouwen en mannen echt zo groot? Ja, echt. Ik vraag me serieus af of we in Nederland wel zo geëmancipeerd zijn als mensen vaak claimen.

De loonkloof bestaat echt

Eerst maar eens de cijfers. Op jaarbasis verdient een vrouw gemiddeld 36 procent minder dan een vrouw. Duik je er dieper in en corrigeer je voor deeltijdwerk dan is het per uur een verschil van 13 procent. Als je kijkt naar gelijkwaardig werk (gecorrigeerd voor onder meer opleiding en functie) dan is de kloof 4 procent bij de overheid en 7 procent in het bedrijfsleven. Dit wordt door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gebaseerd op het brutoloon per maand of per uur.

Falende wetgeving

Maar hoe kan dat nou? We hebben toch al sinds 1975 de wet gelijke beloning van vrouwen en mannen? Het probleem van wetgeving is dat het vaak alleen maar gaat om slecht gedrag te straffen. Bedrijven zoeken dan de grens op, ze zijn niet intrinsiek gemotiveerd er iets aan te doen. Bovendien spelen er allerlei, vaak onbewuste, vooroordelen die de loonkloof in stand houden.

Het hardnekkige idee over vrouwen blijft dat ze hun werk met name doen vanuit hun intrinsieke motivatie om te (ver)zorgen, en dat ze daarom niet veel geven om status en salaris. Het werkt door in de praktijk. Vrouwen doen veel meer onbetaald werk dan mannen, en de betaalde beroepsgroepen waar de meeste vrouwen werkzaam zijn, worden onderbetaald.

Laag aanzien

Dit vooroordeel heeft zulke verstrekkende gevolgen dat de Franse feministe Évelyne Sullerot in 1968 al constateerde dat beroepen waarin veel vrouwen werken, over het algemeen een laag aanzien hebben. En erger nog: hoe meer vrouwen in een beroep gaan werken waarin voorheen vooral mannen werkten, des te meer neemt de status van dat beroep af. En de salarissen naar verhouding ook.

Neem het onderwijs, bijvoorbeeld op de school van mijn kinderen: er zijn welgeteld twee meesters, waarvan er eentje eigenlijk al met pensioen is, maar door personeelstekort wordt hij telkens terug gevraagd. De rest is vrouw. Toen ik zelf op de basisschool zat, was het nog precies andersom, en zo oud ben ik nou ook weer niet. Het CBS heeft de ontwikkelingen in het basisonderwijs onderzocht. Daarin werden de afgelopen tientallen jaren inderdaad steeds meer vrouwen werkzaam, en de salarissen daalden naar verhouding steeds verder.

Stop met onderhandelen

Ik kan natuurlijk alleen praten over hoe we het bij Viisi hebben opgelost. Omdat ik weet wat voor effect het heeft gehad. Tijdens de ontwikkeling van ons nieuwe salarismodel (2017) werd onze aandacht al snel getrokken tot het thema ‘onderhandelen’. Als je het thema salaris helemaal afpelt, dan is het alleen maar een hygiënefactor. Je moet zorgen voor een eerlijke verdeling, zodat het thema van tafel kan en je met elkaar aan het werk kunt.

Maar in de meeste bedrijven wordt er van je verwacht dat je onderhandelt over je salaris, niet alleen bij indiensttreding, maar ook tijdens beoordelingsgesprekken. Het komt er in de praktijk op neer dat je je hele werkende leven gestraft wordt met een lager salaris als je niet goed bent in onderhandelen. Een skill die de meeste mensen helemaal niet nodig hebben in hun dagelijkse werk.

Symptoombestrijding

Er zijn verschillende onderzoeken naar onderhandelen gedaan, met verontrustende uitkomsten: introverte vrouwen met een niet-westerse achtergrond verdienen het minst. De zelfverzekerde, extraverte witte man verdient het meest, voor precies hetzelfde werk.

Dus word je tegenwoordig bedolven onder sollicitatie- en onderhandelingstrainingen. Dat is allemaal symptoombestrijding. Het probleem is het systeem dat niet klopt. Mensen worden getraind om het systeem waarin je gedwongen wordt te onderhandelen, te wantrouwen. Het houdt elkaar in stand. Actie-reactie.

Wettelijke plicht

Dat onderhandelen hebben we er bij ons dus helemaal uitgesloopt. Zowel tijdens het solliciteren, maar ook als ons salarismodel moet worden aangepast, dan geldt dat voor iedereen in hetzelfde vakgebied en niet alleen voor degene met de grootste mond. Ook hebben we het klassieke beoordelingsgesprek afgeschaft. Want die gaat meer over de relatie met je manager en je onderhandelingskracht, dan over je daadwerkelijke prestaties.

Als werkgever heb je de wettelijke plicht om gelijke salarissen te bieden bij gelijk werk. Maar zolang je nog moet onderhandelen over het salaris, los je de loonkloof niet op.

Marc-Peter Pijper is o.a. holacracy-coach bij Viisi Hypotheken.

Deze column is geschreven voor Salarisnet