“Wat is dit nu voor een onderwerp?” zul je denken. Maar zet je schrap: er is zelfs een vakbeurs aan gewijd met de grofstoffelijke naam Gevel en dan het jaartal erachter. Dit jaar was het dus Gevel 2020. Ze wordt gehouden in Rotterdam en is een vakbeurs maar met grote betekenis voor ons, consumenten en huisbewoners. De gevel is namelijk niet alleen het ‘aangezicht’ van een woning, maar ook een belangrijk bouwelement met heel wat functionaliteiten; ramen, entree, balkon, verfraaiing met kleur, metselwerk, ornamenten, bakstenen, pleisterwerk of anderszins. En wat dacht je van bevestigingselement voor antennes, vlaggen, bloembakken. En tenslotte een cruciaal element in energie- en geluidsmaatregelen. Genoeg reden om eens in de gevel te duiken.

Definitie

De gevel – voor- en achterzijde – is dat deel van een gebouw dat goed zichtbaar is vanaf de buitenkant. Uiteraard geldt dat ook voor het dak, maar dat is vaak minder goed zichtbaar. Als het om een belangrijke voorgevel gaat, dan willen we deze ook wel aanduiden als een ‘facade’. Het woord ‘front’ wordt ook wel gebruikt. Dit dan vaak in relatie tot een rijke geornamenteerde facade. Het onderste deel van de voorgevel wordt ook wel pui genoemd. Officieel doen we dat als die pui nogal afwijkt qua stijl van de rest van de gevel, zoals bij de welbekende winkelpui.

Vormen en kleuren

Specifieke vormen van de gevel, zoals trapgevel, klokgevel of halsgevel verraden vaak de 17e eeuwse oorsprong. Vanaf de 18e eeuw spreken we ook over een zogenaamde lijstgevel. Kleur werd en wordt veel toegepast op gevels. In het buitenland kun je daar veel voorbeelden van vinden. Opnieuw 17e eeuws zijn de bloedrode (zogenaamd ‘Ossenbloed’) en zwarte gevels, waarbij de baksteen beschilderd is. ‘Bentheimer’ – een zandsteenachtige kleur – en groen werden ook vaak toegepast. De laatste bijvoorbeeld op hekwerken.

Gevelstenen

De gevelsteen is een fenomeen dat we eigenlijk alleen nog toepassen als er een eerste steen gelegd wordt. Het heeft dus een herinneringsfunctie. Gevelstenen kunnen een moto bevatten, een beroepsaanduiding, een nummer (handig om te weten waar je huis is), of een wapen. Is het een gekke gedachte dat een hoop logo’s van winkels een historisch verband hebben met de gevelsteen?

Gevels als communicatiemiddel

De gevel als communicatiemiddel gebruiken is zo oud als gebouwen zijn. We kennen vast allemaal wel de klassieke reclame-uitingen op gevels van vroegere bedrijven. Of wat dacht je van het gebruik van neon op winkels? Tegenwoordig zien we met de komst van de energiezuinige led-verlichting zien we hiervan steeds meer toepassingen terug in gevels.

Gevels en kunst

Ook de kunst omarmt de gevel. Street art heeft een grote voorliefde voor het ‘canvas’ van een gevel. Lichtprojecties worden toegepast net als ‘laser tagging’. En we kennen allemaal vast wel de muurkrant, zowel van papier als via bewegende letters. Wordt de volgende stap hologrammen als in sci-fi films zoals Blade Runner?

De moderne gevel

Tegenwoordig kom je van alles tegen, van klassiek tot high-tech. Denk maar eens aan de geheel glazen gevels van Apple stores. Of de glazen baksteen gevel van Hermès in de PC Hooftstraat in Amsterdam, ontworpen door MVRDV.

Moderne gevels kennen ook allerlei nieuwe functies. Zo worden ze gebruikt om energie op te wekken met zonnecollectoren, bevatten ze automatische zonweringen, en is er de zogenaamde ‘skin’, een soort van tweede huid. Die geeft het gebouw niet alleen een ander uiterlijk, maar wordt ook gebruikt voor het opvangen van regenwater, het genereren van zonne-energie, het filteren van daglicht en het regelen van luchtstromen voor ventilatie. Je zou met recht kunnen zeggen dat dit inderdaad de ‘huid’ van een gebouw is.

Tot slot

Neem nog eens een kijkje naar je eigen gevel. Welke unieke kenmerken kun je vinden? En welke functies heeft ze allemaal? Misschien ontdek je wel iets nieuws!