Voel je thuis in kunst
En wat is dat dan wel, kunst…? Als kunsthistoricus, bij de start van je opleiding, kreeg/krijg je te horen dat die vraag niet beantwoord gaat worden. Dat is interessant! Je kiest een studie, een vakgebied waarvan de definitie onduidelijk is én blijft, dat is raar toch? Je kunt leentjebuur spelen bij mensen die daar wel iets over gezegd hebben, bijvoorbeeld onze dichter Willem Kloos: ”Kunst is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie.” Nu jij weer. José Ortega y Gasset schreef er het volgende over: “Kunst is een kleine beetje materie in vlam gezet.” En universeel genie Armando: “Kunst deugt niet, daarom is ze zo leuk.” Gustav Klimt: ”Kunst is een lijn om je gedachten heen.” Leo Tolstoi: “Kunst is geen ambacht, het is de transitie van gevoelens die de kunstenaar heeft ervaren.” Allemaal even fraai en volstrekt onbruikbaar.
We houden er mee op, zoeken naar een (sluitende) definitie van kunst, want ze is er niet. Dat is misschien wel het allermooiste aan kunst, ze kan niet benoemd worden, ze is dus per definitie vrij. Ze laat zich ook niet vangen in een vaste set aan disciplines. We hebben de klassieke, zoals bouwkunst, dichtkunst, schilder- en beeldhouwkunst, tekenkunst, redenaarskunst, muziekkunst en de danskunst. Daar komen dan nog bij toegepaste kunsten, zoals goud- en zilversmeden, meubelontwerp, keramiek en textielkunst, film, fotografie, video, landart, boekdrukkunst, grafische kunst, koken, graffiti, streetart, mode, installaties, schrijven, licht, etc. etc. Kunst is altijd vrij, je kan haar omarmen en toepassen op elk medium dat je wilt, zelfs de leegte, duisternis en de stilte, in elke materiële en immateriële vorm die je je maar kan bedenken.
Concluderend, we hebben een niet te definiëren begrip voor eindeloos veel mogelijkheden om zich te manifesteren, waarbij dat ‘zich’ dus nogmaals voor alle duidelijkheid, volstrekt onduidelijk is….pffff. Wat zitten wij hier dan te doen met dit essay over kunst?
We kunnen het dan nog hebben over de kunstenaars, maar we hebben het gevoel dat dit ook niet erg opschiet om iets zinnigs te zeggen over kunst. Heel kort dan, je hebt ze in alle soorten, maten en gewichten. De een is aardig, de ander onuitstaanbaar, weer een ander te lui om uit de ogen te kijken, de ander maniakaal in het scheppen. Maar altijd is er een soort van gedreven onrust, dat noemen we dan poëtisch, de muze. We kennen heel wat kunstenaars die die muze maar een nare stalker vinden. Iemand die niet ophoudt je te porren en op te jagen om maar te creëren. En dat creëren beste lezer is keihard werken, laten we het een der groten vragen. Michelangelo: ”Als de mensen eens zouden weten hoe hard ik moet werken voor mijn meesterschap. Dan zouden ze het misschien niet zo geweldig vinden.” Niet zelden is de muze in staat iemand tot de waanzin en de afgrond in te drijven. Het tragische leven van Vincent van Gogh is daar een schrijnend voorbeeld van. De onzekerheid over de eigen creaties, zijn ze wel goed, zijn ze wel authentiek, vindt men ze mooi, aantrekkelijk, bijzonder, wil iemand het kopen, is de criticus positief? En hoe kijkt een kunstenaar zelf aan tegen dat fenomeen, kunst? Leonardo da Vinci: ”Kunst is nooit af, ze wordt slechts verlaten.” En in wat voor mentale staat moet je verkeren om te kunnen scheppen op een niveau dat we er dan toch het ongrijpbare label ‘kunst’ op kunnen plakken? William Turner: “Slechts wanneer we de angsten overwonnen hebben, kunnen we beginnen met creëren.” Welke angsten? De angst voor het lege doek, het lege blad papier dat de schepper aanstaart. Is er nog wel brandstof over? Kan ik het volgende boek nog schrijven? Waar is mijn inspiratie, waar is mijn muze? Hee dat is gek, juist als je die muze nodig hebt laat ze je in de steek? Hmmm, beetje een naar figuur die muze.
Waar kunnen we het dan wel over hebben? Misschien wat kunst, hoe ongrijpbaar en vaag ook, met je DOET. Want beste lezer, kunst heeft een functie. Ze doet iets met je, ze behaagt, ontroert, irriteert, brengt genoegen, decoreert je interieur, vult je beeldscherm, je boekenkast, je meubels, streelt je oren, prikkelt je neus, geeft je kippenvel, etc. etc. Kunst is alomtegenwoordig in ons en jouw leven. De vraag is: ervaar je dat ook zo? De vraag daarvoor, ben je je bewust dat dit zo is? Denk er maar eens over na vandaag en morgen.
Wat doet kunst dan?
Ze verandert je relatie met de werkelijkheid rondom jou heen. Immers, kunst is een interventie met die werkelijkheid, ze is gemanipuleerd. Thema’s zijn eindeloos, relaties, sex, macht, oorlog en vrede, leven en dood, de zin van ons bestaan, de mystiek der dingen, de natuur, het verleden, het heden, de toekomst, ethiek, esthetiek, religie, filosofie, recht en onrecht, liefde….ah de liefde. Die is ruim vertegenwoordigd in het aanbod. Daar laten we het voor nu dan ook bij, de liefde….voor de kunst wel te verstaan.
PS: Aristoles ben je daar? “Het doel van de kunst is niet om het uiterlijk der dingen te representeren maar om hun innerlijke betekenis.”