Voel je thuis met baksteen
De baksteen. Het is zo’n normaal en breed gebruikt bouwmateriaal dat je er eigenlijk nauwelijks naar omkijkt. Dat willen we veranderen, want baksteen is een mooi, duurzaam, robuust én decoratief materiaal.
De geschiedenis van de baksteen
De eerste bakstenen stammen al uit het jaar 5000 voor Christus en zijn gevonden in het oude Mesopotamië. De Europese ouderdom gaat terug naar de Romeinen, maar door het verval van het West-Romeinse rijk ging de techniek verloren. Pas in de middeleeuwen, vanaf de 12e eeuw, werden door monniken opnieuw stenen gebakken. De oude technische kennis kwam via wat nu Italië is weer naar het noorden. Er werden vooral kloostergebouwen mee gebouwd, wat de baksteen de bijnaam kloostersteen, kloostermop, en in Vlaanderen papesteen opleverde.
We wonen in een deltagebied met veel rivierklei, de ideale grondstof voor onze baksteen. We bouwden er zoveel mee dat ‘baksteengotiek’ een officiële benaming is geworden in de architectuurgeschiedenis. Een bijkomend voordeel is dat het niet snel brandt, in tegenstelling tot hout. Het rood, de meest voorkomende kleur, komt van ijzerhoudende stoffen, en de gele stenen danken hun kleur aan kalkhoudende klei.
Recycle je stenen
Baksteen is ook een fantastisch materiaal om te hergebruiken. Het geeft een gebouw ook een eigen esthetisch karakter. Je kan vaak echt zien dat de bakstenen zijn hergebruikt. Daarmee zegt het ook iets over de gebruikers van het gebouw, namelijk dat circulariteit een belangrijk topic is.
Metselverbanden
Bakstenen gebouwen kennen een grote hoeveelheid aan zogenaamde metselverbanden. Een metselverband is de wijze waarop je de stenen met cement aan elkaar verbindt. Een paar voorbeelden zijn het kruisverband, Vlaamse verband, klezorenverband, of kettingverband. Elk bouwwerk heeft zo zijn eigen patroon.
Next level
Bakstenen worden ook wel geglazuurd en dat levert allerlei decoratieve mogelijkheden op. Er is zelfs een glazen ‘bakstenen’ gevel te bewonderen in Amsterdam, namelijk het pand van Chanel in de P.C. Hooftstraat, ontwikkeld door het architectenbureau MVRDV.
De Amsterdamse school heeft de baksteen naar een next level gebracht door er mee te spelen. Dat gaat van golvende oppervlaktes tot complexe ornamentiek, tot zelfs gebeeldhouwde reliëfs. De combinatie van baksteen, hout en eigenzinnige dakpannen levert een unieke stroming op in de architectuurgeschiedenis. Eentje waarvan we volop kunnen genieten door gewoon een wandeling te maken in de buurten waar deze iconen nog steeds staan en bewoond worden.
Kijk wat vaker omhoog
Overal in ons land zijn gebouwen, huizen en bruggen te bewonderen van baksteen. Kijk eens wat beter naar die bouwsels en kijk ook eens omhoog. Dat doen we eigenlijk zelden. Laat je verrassen door de creativiteit en de technische vaardigheden van onze eigen baksteencultuur!